De verklaring van erfrecht: wat is het en wanneer heb je hem nodig?

Simpel uitgelegd is een verklaring van erfrecht een akte waarin een notaris verklaart wie er is overleden, wie de erfgenamen zijn en voor welke breukdelen, hoe de erfgenamen hebben aanvaard en wie er bevoegd is om de nalatenschap af te wikkelen. Ook worden bepaalde beperkingen met betrekking tot de verkrijging vermeld, zoals bewind of een tweetrapsmaking. De akte van erfrecht kan uitsluitend door een notaris worden opgesteld.

Waarom is de verklaring van erfrecht nodig?

Ik krijg vaak de vraag van cliënten waarom de verklaring van erfrecht nodig is. Het is toch duidelijk wie de erfgenamen zijn, want ze staan in het testament genoemd, is de meest gemaakte opmerking die ik te horen krijg. Die conclusie klinkt logisch, maar helaas gaat dat niet op. Waarom leg ik graag aan je uit. Er zijn veel situaties denkbaar waarbij de inhoud van de afgegeven verklaring van erfrecht afwijkt van hetgeen in het testament is bepaald.

Het maken van een keuze door de erfgenamen inzake de aanvaarding

De notaris gaat alle erfgenamen informeren over het feit dat ze tot erfgenaam zijn benoemd. Eveneens wordt dan gevraagd om officieel te bevestigen of ze erfgenaam willen zijn en hoe ze dan de nalatenschap willen aanvaarden (zuiver of beneficiair). Een keuze die pas na het overlijden gemaakt kan worden en dus niet in het testament staat. De wijze van aanvaarding kan gevolgen hebben voor de afwikkeling van de nalatenschap en dat is al de eerste reden dat er een verklaring van erfrecht moet komen.

Verwerpen en aanwas

Stel dat een erfgenaam besluit te verwerpen, dan komen diens kinderen in diens plaats als erfgenaam op grond van plaatsvervulling. Althans, als er plaatsvervulling van toepassing is bepaald in het testament. Is er geen testament dan is er altijd plaatsvervulling van toepassing. In dit geval zijn er ineens andere erfgenamen dan in het testament genoemd.

Is er geen plaatsvervulling van toepassing op de vererving of heeft de persoon die heeft verworpen geen kinderen, dan vindt er aanwas plaats. Bij aanwas komt het erfdeel van de verwerpende erfgenaam terecht bij de andere erfgenamen. In die situatie hebben alle erfgenamen ineens andere breukdelen.

Ook bij een testament is het niet altijd duidelijk wie de erfgenamen zijn

Soms staat in een testament: “ik benoem mijn kinderen tot mijn erfgenamen”. Zonder naam en geboortedatum is het bij ons niet bekend wie dan de kinderen zijn. In dat geval is het de taak van de notaris om bij de gemeente te controleren hoeveel kinderen de overledene heeft achtergelaten. Andere omschrijvingen van wie de erfgenamen zijn en waarbij een notaris dit moet controleren: “ik benoem mijn broer(s) en/of zuster(s) tot erfgenamen”, “ik benoem mijn neven en nichten tot erfgenamen” of mijn erfgenamen zijn “mijn erfgenamen volgens de wet”.

De executeur heeft ook een keuze

Een in het testament benoemde executeur hoeft deze taak niet te aanvaarden. Deze kan afzien van de taak of soms een andere executeur in diens plaats stellen of aan zich toe voegen.

Een gevolmachtigde moet ook in de verklaring van erfrecht staan

Als er geen executeur is benoemd in het testament of er is helemaal geen testament, dan zijn alle erfgenamen uitsluitend gezamenlijk bevoegd om te handelen. Dit is in de praktijk onhandig en valt op te lossen door een boedelvolmacht te verstrekken aan bijvoorbeeld één van de erfgenamen. Een boedelvolmacht geeft de gevolmachtigde de bevoegdheid om diverse zaken met betrekking tot de nalatenschap te regelen. De boedelvolmacht wordt door de notaris opgesteld en verwerkt in de verklaring van erfrecht.

De verklaring van erfrecht geeft rechtszekerheid

Alle voormelde feiten worden vastgelegd in een verklaring van erfrecht en alleen deze akte geeft aan een derde partij de (rechts)zekerheid dat er daadwerkelijk zaken worden afgehandeld met de erfgenamen of een executeur (en niet met een buurman of andere familielid die er niets mee te maken heeft). Zeker voor banken is deze rechtszekerheid erg belangrijk, omdat het over gevoelige informatie gaat en de banken aan veel strikte regels zijn gebonden.

Vergeet niet om de woning juist te naam te stellen met de verklaring van erfrecht

Als er een woning in de nalatenschap zit (of andere registergoederen), is er bijna altijd een verklaring van erfrecht nodig. De woning op naam van de erfgenamen zetten kan uitsluitend gebeuren door een verklaring van erfrecht in te schrijven in het Kadaster.

Bij getrouwde mensen gaat dit nogal eens mis, omdat er vaak een zogenaamd langstlevende testament is (een ouderlijke boedelverdeling of wettelijke verdeling) en alles, inclusief woning, naar de langstlevende gaat. Soms vraagt er niemand om een verklaring van erfrecht, komt de langstlevende niet bij een notaris terecht en blijft de woning altijd op beide namen staan.

Wie mag er om de verklaring van erfrecht vragen?

Banken en levensverzekeringsmaatschappijen zijn twee instanties die in de meeste gevallen een akte van erfrecht vragen. Maar let op, want ook als deze instellingen niet om de akte van erfrecht vraagt is het verstandig om even advies te vragen aan een notaris over de verdere afwikkeling van de nalatenschap. Het kan zijn dat het nu even geld kost, maar ik weet uit ervaring dat het soms in een later stadium (veel) geld en/of ellende kan besparen door nu alles goed te regelen.

Meestal is de bank de eerste die om een verklaring van erfrecht vraagt. Wil je weten of de bank in jouw situatie een verklaring van erfrecht verlangt, dan dien je zelf met de bank contact op te nemen. De Nederlandse Vereniging van Banken heeft een aantal richtlijnen opgesteld in welke gevallen banken om een verklaring van erfrecht mogen vragen. Zij hebben een handige checklist opgesteld die u kunt invullen om te kijken of u volgens deze richtlijnen een verklaring van erfrecht nodig heeft: cheklist. Deze richtlijnen zijn niet dwingend, dus een bank kan hiervan afwijken. Om je op weg te helpen heb ik een aantal grote banken hieronder op een rij gezet met daarbij de juiste afdeling (klik op de link om naar de website van de bank te gaan):

Iedere situatie is anders

Als je nog vragen hebt is dat logisch, want het is bijna onmogelijk om alles over de verklaring van erfrecht uit te leggen in een paar pagina’s. Dus als jouw situatie net iets anders is of afwijkt van hetgeen ik hiervoor heb omschreven neem dan gerust contact met mij op. We nemen jouw situatie dan samen even telefonisch door.

Nog even voorstellen

Mijn naam is Wendy Mijnheer, gecertificeerd executeur, lid van de NOVEX (een organisatie voor executeurs) en ik ben inmiddels ruim 21 jaar ervaring rijker in het notariaat. Ik ben werkzaam bij RijksBredius Notarissen en ben thans verantwoordelijk voor de afwikkeling van een groot deel van de nalatenschappen hier op kantoor.